La borrèia en França
La borrèia, queu mot que l’etimologia ne’n demòra desconeguda, es una dança que en França crueba un espaci plan beu, de las regions dau centre e tot alentorn.
Apeladas tanben “Montanhardas” o “Auvernhatas”, son de tres temps o de dos temps. Las borrèias de tres temps son pròpias a la Nauta Auvernha, au Lemosin, au Peiregòrd, au Roergue, au Gavaudan, au Naut Carcin, au Morvan, au Berrí Naut. Existavan tanben mas de faiçon plan esbrijonada, en Peitau e jursinqu’en Vivarés e en Naut Agenés. Las borrèias de dos temps se fasián subretot dins lo Borbonés, lo Lemosin, lo Nivernés, lo Charolés e lo Berrí Bas.
Que sián regidas per de las mesuras ternàrias o binàrias, los desplaçaments e los moviments de las borrèias an un pas que sembla d’estre comun a tots los ranvers ente es practicada. Manca per quauquas variacions e ornamentacions (pròpias a un tau endrech o un tau dançaire), queu pas se caracteriza per tres apoents chada mesura.
Las originas
La borrèia, se l’um se ten aus documents ente se’n fai mencion, es a l’origina una dança de cort. Dau mens seriá t-ela practicada tanleu lo reinatge de Loís lo XIIIème. La vesem mai d’un còp, lo long dau segle XVII, dins daus recuelhs musicaus (Praetorius, 1612 ; Mangeant, 1615, Mersenne, 1636), ente es notada aquí a dos temps.
Per çò qu’es de las primieras notacions coregraficas, quelas-quí apareisserán nonmàs a la debuta dau segle XVIII. E quò es totjorn una dança de cort. A partir d’aquesta epòca, lo pas de borrèia – « vertadier ciment intercellulari de tota dança » – será adoptat per de las danças que son pas a priòri apeladas dau nom de borrèias. Enfin, lo balet classic adoptará a son torn queu terme mai son contengut dins son repertòri pròpi, ente es enquera uei.
Dins los mitans popularis, se fai mencion de la borrèia un primier còp en 1665 a Clarmont d’Auvernha ente son usatge sembla plan enrasigat. Quò es la Dòna de Sévigné que a son torn raportará l’aver vuda dançar dins lo Borbonés (1676). Las enquestas de terren que vendrán pus tard (segle XIX e XX) premetrán d’establir d’un biais precís lo plan beu espandi de sa practica tau coma fuguet descricha aquí-sus.
En Aquitània
Per çò qu’es de l’Aquitània, las borrèias eran presentas sus dos territòris que ne’n son la periferia : lo Peiregòrd (departament de Dordonha) e lo Naut Agenés (departament d'Òlt e Garona).
En Naut Agenés
En Naut Agenés, la zòna de la borrèia concerna sa partida orientala que rejunt lo Naut Carcin (departament de l'Òlt) a l’èst, lo Peiregòrd au nòrd. Pèire Boissières, menet l’enquesta sus lo subjecte, precisa que : « lo Naut Agenés es a la termiera de la zòna d’influença lemosina ente se dança la borréia. Au nòrd-est de la linha indicada sus la carta, se’n coneis doas formas que se tròben tanben dins lo Peirigòrd : la "borréia planièra", qu’avem pres per abituda de designar en francés per l’occitanisme "bourrée plainière" - la "borrèia au torn" o "borrèia redonda". Passada quela linha, la borréia era quasi una curiositat ; de vers la vau d’Òlt (aquí se parla de la ribièra e non dau departament administratiu a qui donet son nom, ndlr), los sasoniers e imigrats peiregordins la dançavan un pauc en demonstracion. Dins lo canton de Vila Real subretot, la borréia se mantenguet mai de temps que las autras danças tradicionalas : los mai jòunes la danseren jursinqu’en 1920. »
De notar que l’airau de la borrèia tau coma l’a localizat Pèire Boissières, copa lo dau rondeu (apelat tanbenbranlo), long d’un creissent que enclaus los cantons de Montflanquin, Vila Real, Castilhonés, e tanben l’extreme nòrd-est dau canton de Cancon. Lo Naut Agenés era per çò qu’es de la dança tradicionala un « país daus confins » : lo creissent que venem de citar d’abòrd constitua l’extremitat nòrd-est daus « país daus rondeus » e l’extremitat sud-oest daus « país de las borréias ». Los uns e los autres prenen una plaça bela sus lo territòri de l’exagòne.
En Peiregòrd
En Peiregòrd, la borrèia era, çò sembla, e quò-quí avant la debuta dau segle XX, practicada dins un airau situat au nòrd d’una linha Tivièrs-Nontron, dins la partida dau departament de la Dordonha vesina dau Lemosin (Vinhana Nauta). Daus collectatges fugueren tanben realizat dins lo ranvers de Moissidan, mas a veire las resultas de questa enquista, en Aquitània, quò se pòt pas per lo moment coneitre l’origina exacta daus dançaires concernats. D’un autre latz, dins questa mesma region, lo moviment daus gropes folcloriques s’es bassetz desvelopat mercés a la dinamica endralhada per lo moviment felibrenc. En tot trabalhar au novelum de la lenga e la cultura d’Òc, aqueu d’aquí contribuet larjament a la difusion de la borrèia dins l’ensemble dau departament. Aquí, li fai chara d’emblema regionau.
Las borrèias deu sègle XXau
Si beucòp de borrèias dins tot plen de país de borrèias, entre los citats aquí-sus, conegueren l’influéncia de las contradanças e vegueren daus chamnhaments dins las formas d’origina vers de las formas emb de las « figuras » sovent de còps complexas, quò es pas lo cas per las borrèias planieras e au torn. Elas demoreren, çò sembla, mai o mens fidelas a lor primier dessenh.
En tot aprofiechar dau trabalh de compilacion de danças e de las experienças de las borrèias coregrafiadas dau moviment folclorique lemosin, los gropes dau Peiregòrd practiquen en mai dau repertòri ancian de las borrèias circulàrias, un fum de borrèias a figuras e de las seguidas de borrèias.
En Naut Agenés, la practica actuala de las danças eissudas de la tradicion son la pròba d’un interest vertadier per las formas de borrèias localas. Queu interest vai mai au delà de l’Agenés, per çò qu’es de la borrèia planiera en particulier.
Mas son biais de far demòra sovent aleatòri : per ‘ribar a dançar una borrèia planiera quò fai mestier d’una bona coneissença de la coregrafia mestrejada parierament per tots los dançaires, çò qu’es pas totjorn lo cas, dau mens per lo moment. 
(A gran còps de baston)
Fòrmas de la borrèia
Quitament se son totas doas a tres temps, la borrèia planiera e la borrèia au torn (de las enquesta menadas en Carcin Naut ne’n montren tanben l’existéncia dins questa region) son sensiblament diferentas dins lor configuracion espaciala. Lo nom zo montra per alhors.
La borrèia planiera dau Naut Agenés (Borrèia) es « plana » coma son nom occitan l’indica. Es dançada segon una configuracion lineària, doas renjadas de dançaires per pareus que se fan fàcia. Chasque reng dança vers man mancha e sec un traject en dents de resseja. Lo dançaire o la dançairitz que ‘riba en fin de fiala passa dins la d’en fàcia. Lo passatge se fai a chascuna de las doas ribas a torn de ròtle.
La borrèia circulària presenta tanplan en Peiregòrd (Ai vi la bergiera) qu’en Naut Agenés (Borrèia) ente l’apelem borrèia au torn, amassa los dançaires en pareus mixtes autonòmes. Son repartits regularament sus un cercle e van queste còp vers la drecha (sense contrari d’un relòtge), los dançaires passen un còp l’un un còp l’autre jos lo braç de lor partenari.