Debut 1900, los purmèrs modèles vertadèrament utilizables per musicians qu’èran limitats a ua sola arrengada melodica a man dreta e quate baishas a man esquèrra.
La « bandà » que designa au còp un genre musicau, un tipe de repertòri e de formacion instrumentau.
De totas las bodègas presentas suu maine francés, la boha que se’n destria peu son tipe organologic.
En Peiregòrd, se jugava au segle XIX de las cornamusas de tipes diferents, generalament peladas chabretas en occitan.
L’istòria de l'origina deu pifre que’s con·hon dab la de la flabuta traversèra vaduda probable mantuns còps, en parts deu monde de las numerosas.
L’iconografia europèa que revela l’apartenéncia d’aqueth par a l’instrumentarium medievau.
Solide, a la pagèra de França, los airaus de jòc deu clarin gascon que’s son hòrt estretits, pr’amor las marcas de l’identitat locau que i estón hòrt combatudas de l’Ancian Regime au dia de uei.
L’istòria qui admetem a l’acostumat per aqueth instrument deus estranhs que comença a l’Edat Mejana, a l’auba deu sègle XIIau, quan las vièlas dab arquet e sostienèvan l’organum deus cants dab ua nòta tienuda.
Lo vriolon qu’ei gessit de l’evolucion de dus instruments dab arquet, los rebecs – hòrt presents en l’iconografia locau, taus las frescas de Lugaut en las Lanas, las esculturas de la Catedrala d’Auloron, etc. - e las viòlas.