Definicion

Las esquiras que son objèctes sonòrs de hèr martelat, batut e brasadas au coire o au laton. Estacadas au còth de las bèstias, que son tot l’an un vertadèr apèr de tribalh taus pastors. Dens los Pirenèus, las esquiras que son mei utilizadas que las clarinas qui’s tròban subertot, uei lo dia, en los Aups.

Honts: Colleccion CIRDOC-Institut occitan de cultura

Foncion

Las esquiras que permeten de situar lo tropèth e de ritmar los desplaçaments en balhar un « tempò ». Qu’indican lo comportament deu tropèth. Que disen quan ei a pèisher, quan muda e quan ei en dangèr. Ua esquira que hè tostemps partida d’un ensemble. Com dens un orquèstra, cada esquira que pòrta un son qui va compausar ua armonia qui ei especifica tà cada tropèth.

« Los pastors que’s causèishen las esquiras confòrmament a la hautor deu lor ton, tà que n’i aja hautas, mejanas e quauquas baishas. »
Ethnomusicològa Natalijia Raškova

Lo son produit qu’ei ligat a la fòrma e a l’espessor de l’esquira. Que cambia segón la finicion de la « boca » dab un orlet o shens. La causida deu son que depen de las condicions d’utilizacion. En montanha basca o bearnesa, lo son grèu que s’enten plan per bruma baisha. En la seuva, lo son clar, agut, qu’ei mei adaptat puish que passa peus arbos.

Las diferentas partidas d’ua esquira

Las mèrcas

Las esquiras qu’an tostemps portat ua mèrca : nom deu fabricant, nom deu pastor, crotz trinitara, crotz pirenenca, numerò de seria. Las canaulas que son lo mei sovent hèitas de hrèisho tà la soplessa d’aquera esséncia. La decoracion de las canaulas que pòt estar simpla o elaborada (pintruras e/o gravaduras) dab fòrmas geometricas.

Honts: Colleccion CIRDOC-Institut occitan de cultura e MNATP-Centre d'ethnologie française (CNRS)

Lo son des las esquiras en montanha

Lo son de las esquiras hè que l’aulhèr pòt localizar lo tropèth en tot saber çò que hè : s’ei a pèisher o a’s desplaçar lentament o rapidament.

Lo son

Quan lo batalh truca lo metau que hè un son. Lo son qu'ei produsit per la mesa en vibracion de l'aire, vibracion qui’s transmet alavetz de près en près. Lo son que's mesura en hertz qui designa la frequéncia, (lo nombre de vibracions per segonda). Mei la frequéncia serà hauta (vibracion rapida) mei lo son serà agut, mei la frequéncia serà baisha (vibracion lenta) mei lo son serà grèu .

En montanha

Lo son que viu de faiçon diferenta segon las susfàcias qui travèrsa e segon l'environament on se desplaça.

La topografia deus lòcs qu'influeish sus la percepcion que lo receptor (l'aurelha de l’aulhèr) qu'a de l’emetor(las esquiras deu tropèth). Per exemple un bòsc, ua seuva qu'amorteishen los sons grèus e dèishan passar los sons aguts. Un espaci obèrt entornejat de ròcas (parets e penas) qu'ei propici au reclam. Las condicions meteorologicas que pòden tanben aver influéncia sus la propagacion deu son. La bruma baisha dab las gotetas d'aiga en suspens, los brius de l'aire o lo vent, que modifican l’anar de’s desplaçar de las vibracions sonòras .

Que cau donc aver sons desparièrs en un tropèth entà que’s posquin percéber d’ua faiçon diferenta segon las situacions.

Honts: Colleccion privada RB

Lo saber-har deus aulhèrs

Per çò qu’ei deu fenomèn deu reclam, lo son que rebombeish contra la montanha e aquò que pòt destorbar la localizacion deu tropèth. L'aulhèr atentiu, abituat a la soa montanha, que saberà, per la coneishença deus lòcs, interpretar lo son entà localizar las bèstias.

Punt de lenga

Cloches et sonnailles / Campanas e esquiras

En francés en e occitan los mots que designan objèctes diferents.

Las campanas que son instruments en metau sonòr (bronze) qui trobam sovent dens las glèisas. Que son de metau honut e que s’apèran en francés Cloches. Peus tropèths que’s pòden enténer clarinas qui son campanetas utilizadas mei lèu en los Aups.

Lo mot Sonnaille en francés que pòrta mei d’un nom en occitan en foncion de l’animau qui la pòrta, de la fòrma e deu lòc d’utilizacion de l’objècte. En lenga occitana qu’ei l’utilizacion qui balha lo nom quan en francés qu’ei lo tipe d’objècte.