Pifre

Istòria

L’istòria de l'origina deu pifre que’s con·hon dab la de la flabuta traversèra vaduda probable mantuns còps, en parts deu monde de las numerosas. En França e en Euròpa, jos l'Ancian Regime, e mei episodicament, dinc a jos l’Empiri Napoleonian lo pifre qu’estó dab lo tambor l’un deus instruments mei estimats de las tropas militaras.

Introdusit en l'armada francesa peus mercenaris Soïsses de las tropas de Loís lo XI^au, que n’estó oficiaument per ua ordonança de Francés 1^èr. Après la revolucion de 1789 qu’estó remplaçat peu piccòlo, conegut per estar mei "just".

Que’s podó totun enténer dinc a las annadas 1940, en França, en quauquas baterias ­fanfarras. En dehòra de la practica "militara" e a maugrat qui estosse hòrt influenciat per era, lo pifre qu’ei tostemps present en las musicas de tradicion populara.

"lo pifre qu’ei tostemps present
 en las musicas de tradicion populara"

En Aquitània

L’Atlas linguistique et ethnographique de la Gascogne (ed. deu CNRS) amuisha que los poblants deu centre e deu nòrd de Gasconha e coneishèvan de cap a 1950 los mots tà designar aquera traca d’instrument. Atau lo pifre o piheret, descriut com « ua flabuta traversèra dab 6 horats, instrument de pastors de las Lanas e de Gironda », qu’ei conegut de Gironda dinc a Gèrs, d’ua part de Dordonha, d’Òut e Garona e de quasi totas las Lanas enlà. Per extension, que designa a còps d’autes instruments dab vent taus com l’ocarina, eth tanben hòrt popular, quan n’ei pas la flabuta de tres horats.

"au començar deu sègle XX^au
lo pifre qu’èra de totas las hèstas"

Lo pifre deus pastors pertot en Gasconha qu’ei sovent de canavèra, traucat de sheis horats e d'ua embocadura.
Totun, atau com d’autas regions d’Euròpa, los jogaires de pifre deu nòrd Gasconha qu’utilizan un instrument de heitura mensh basica : de husta virada (boish, ebèn o grenadilha), d’abròc cilindric, qui pòt aver sèt horats ; e desempuish lo sègle XVIIau, ua clau. Ne cau pas totun con·hóner aqueth instrument dab los piccòlos baròcs o romantics de heitura mei elaborada.

La soa tessitura qu’ei, en lo cas mei bon, de duas octavas e d’ua quinta, la soa tonalitat segon l’usatge e los parçans en re bemòl, re e mei generaument mi bemòl au nòrd de Gasconha. Las soas possibilitats cromaticas, per estar limitadas e hòrt rarament espleitadas uei en la tradicion populara, que’u permeten de jogar en los tons vesins deu la bemòl major, si bemòl major (qu'aja sheis o sèt horats) e fa major (quan a ua clau).

"La practica deu pifre e deu tambor que manquè
desaparéisher a la mieitat deu sègle XX^au"

Las ripataulèras

Au nòrd de Gasconha, au començar deu sègle XX^au lo pifre qu’èra de totas las hèstas : seguici deus bueus gras e tot lo rituau qui l’acompanha (Rigaudon), maiadas, hèstas deus conscrits, mes tanben bals (Valse) o noças. Lo jogaire de pifre aperat "frifaire" o "pifraire", tostemps acompanhat deu tambor e de la bèra caisha, a còps d'un "coire", que harga dab eths ua "ripataulèra" e los lors jòcs que son de mau deseparar e ne son pas tanpòc espartiders.

La practica deu pifre e deu tambor que manquè desaparéisher a la mieitat deu sègle XX^au mes que beneficiè de la dinamica de las annadas 1970 pertocant las musicas tradicionaus e de la volontat d’ancians musicians de passar las lors coneishenças a ua generacion navèra. Aquestes factors que permetón ad aqueras tradicions de subervíver e de conéisher ua renavida de las importantas dehèt afavorada peu tribalh de collècta e de difusion entamenat en Gironda autanlèu acabadas las annadas 70 puish en l’encastre de l’Adam Gironda e seguit peu CIRMA (Collectiu d’Iniciativas de Recèrcas Musicaus e Artisticas) o mei enlà peu Centre Lapios, l’associacion ARDILLA de Sent Macari, los talhèrs deus pifres de Sent Pèir d’Orlhac e per l’Escòla de las Musicas Popularas e Tradicionaus de Gans. Atau que segueishen de plear la lor foncion sociau, a còps quasi oficiau, tostemps hestiva, en mantuns vilatges de Gironda.