Lo Carnaval de Geronce qu’ei lo Carnaval mei vielh de Bearn, solide. Desempuish sègles, Geronce e tots los vilatge deu «Josbaig» (la vath deu Joos) qu’an sabut perpetuar la practica de las mascatèras (mascaradas) qui hè lo lor renom pertot capvath l’arribèra deu Gave, de Navarrencs dinc a Auloron.
Historic
Dinc a la Purmèra Guèrra Mondiau la joenessa deus sèt vilatges deu Joosvath que hasè carnaval. Pertot, la mascatèra qu’èra d’ua traca hèra simpla qui repausava sonque sus la tropa deus questaires mascats qui, lo matin deu diluns gras, questavan de maison en maison. Cada tropa que’s tornava formar lo diluns vrèspe e que’s dirigiva de cap tà un punt de juntada tà tots los vilatges : Sent Güenh per las annadas 1900.
"Lo Carnaval de Geronce
qu’ei lo Carnaval mei vielh de Bearn"
Dens aqueth caminament, lo passatge devant cada aubèrga que hasè l’objècte d’un estanc e de la dança d’un saut. Cada tropa de mascas, alinhadas duas per duas o tres per tres, qu’ei, ad aqueth temps, davantejada per musicaires e per un gojat en vestits civius qui pòrta lo drapèu de la mairia deu son vilatge e per un esquiron (pòrta esquiras). Lo son costume qu’ei hèit de duas bendas de colors desparièras o, de cap a 1920, d’ua tienguda militara de hussard emberogida d’un casco bricolejat dab ribans.
La figura de l’esquiron dotada d’un còne qu’ei especifica au Joosvath. Que’s restaca totun a ua traca mei largament esplandida capvath l’oèst deu Bearn, lo sud-èst d’Auloron e dinc en Varetons e au Bascoat. Drapèu e esquiron que son, ad aqueth temps, los emblèmas de cada vilatge e l’objècte de la cobedessa de la joenessa deus vilatges vesins qui s’i hèn a contunhar entà’us panar.
"Drapèu e esquiron que son, ad aqueth temps,
los emblèmas de cada vilatge"
Arribada a l’entrada de Sent Güenh, cada tropa qu’èra arcuelhuda peus baladins de la comuna, qu’ei a díser los conscrits de l’annada, qui’u guardavan un saut d’aunor. Puish los baladins qu’acompanhavan cada tropa de cap tà la plaçòta qui l’èra dedicada e on cadua e s’organizava lo son pròpi bal shens mesclà’s a las autas tropas. Après 1918 sonque Geronce que conservava la tradicion de la mascatèra dab mei d’ua evolucion.
De notar que de cap a 1920 los esquirons que’s multipliquèn e carris florits qu’estón hornits. En 1965 qu’i èran dus pòrtadrapèus, tres esquirons, ua fanfara e ua orquèstra pitada sus un carri, lo corso que’s compausava de scènas inspiradas de l’actualitat. Lo carnaval qu’ei estat, desempuish, organizat peu Comitat de las hèstas puish uei lo dia per ua associacion consacrada.
"Qu’ei nomenat en 2000, après consulta
deus abitants, Baptiston Pairdetots"
Au debut de las annadas 1970, los autes vilatges de la vath de Joosvath que s’associan : Aurin, Sent Güenh, Gèus, Aren, Preishac. En 1983, un personatge creat par un artista-pintre qu’apareish entà arrepresentar l’emblèma deu bonòmi bearnés pendent lo carnaval. Qu’ei nomenat en 2000, après consulta deus abitants, Baptiston Pairdetots.
Mascatèra o Cavalcada
Lo carnaval que’s hè durant duas dimenjadas ad arron de Dimars gras. Que s’i hèn mantuns bals e ua cavalcada qui, lo purmèr dimenge vrèspe, e hè arrecotir mei de dètz mila personas. La cavalcada, aperada tanben mascatèra, en forma de « corso florit », que passa per tots los vilatges deu Joosvath/Josbaig en mobilizà’us. Hèit d’un quinzenat de carris qui presentan subjèctes de l’actualitat sociau o politica, aqueth gran seguici que part deu vilatge d’Aurin, passa per Geronce e Sent Güenh entà s’arrevirar a Gèus e tornar de cap tà sheis òras deu vrèspe a Geronce.
"Cada traucada de vilatge qu’ei lo parat
de s’estancar aus estanquets"
Cada traucada de vilatge qu’ei lo parat de s’estancar aus estanquets ; l’arribada finala qu’ei clavada per un sopar seguit d’un bal. Lo corso qu’ei acompanhat d’ua part de la populacion costumada – « los mascats » –l’actualitat que torna hornir lo tèma deus costumes destecats d’ua faiçon individuau o collectiva. L’ensemble qu’ei acompanhat per ua banda plaçada au cap, ad arron los blancs, e per sonorizacions brancadas a las baterias deus tractors dont los hautparladers e son integrats aus carris. DJs qu’animan los estancs dens cada vilatge tau com la serada deu dimenge e los bals de la tempsada.
Los blancs : L’aunor deu vilatge
<
Los blancs qu’obren la cavalcada e que hargan la guarda de Sent Pançard. Que son joens gojatòts – quauque còp los conscrits de l’an – qui, au nombre de 7 a 10, e pòrtan drapèus e los esquirons, qu’ei a díser trofèus conics agergats au cap d’ua esparra, hèits de latas cobèrtas de papèrs colorats dont la sòla circulara ei ondrada d’esquiras de vacas e de ribans volastrejants.
Variacion deus ancians baladins coneguts quauque còp en Bearn e País Basco, que son maquilhats e pelhats de blanc qui ondra lo lor costume de garlandas de papèr multicolòre, d’esquiras penudas a las pòchas pectoraus e de pegasolets. Aquera guarda qu’ei uei lo dia composada deus juniòrs deu XV deus Gaves – Union Sportive Josbaig gavidats per un par d’òmis mei madurs qui’us mian dinc au cap de la vrespada.
"Los blancs qu’obren la cavalcada
e que hargan la guarda de Sent Pançard"
Installats en duas linhas parallèlas, que getan trofèus e drapèus d’ua linha tà l’auta, tots en medish temps. Qu’intervienen de faiçon privilegiada a l’entrada/sortida o sortida/entrada de cadun deus vilatges on los espèra la horra amassada. D’un anar gracioset, resistents e lèstes, los blancs que son l’aunor deu carnaval e deu vilatge, oposats a las mascas quauque còp ditas « totas hèra lèdas ». Auburis e caras diafanes, que vaden, un còp carapintrats, èsters desligats de la pesantor, qui dançan leugerament e getan haut los drapèus e esquirons. Caracteristicas de la simbolica de carnaval, qu’incarnan en medish temps lo neient e la vita, l’amna deus morts a s’escórrer Carnaval de Géronce au miei deus vius, l’ambiguïtat sexuau, qu’incarnan entà tots lo passatge de l’ivèrn tau primtemps e la lor quita bassaculada d’ua classa d’atge de cap tà l’auta.
La coregrafia contemporanèa qu’aumenta la lor ambigüitat : après las getadas, l’un d’aqueths que s’arrevira de cap taus sons camaradas e, dab lo manjo deu trofèu, qu’escarneish un de qui mitralha. Tots que caden com morts entà’s tornar quilhar hèra viste après, dens un saut vitèc e arrevitèc.
"Lo Carnaval qu’ei l’ahar de tota
la vath e de tots los atges"
Transmission
Lo Carnaval qu’ei l’ahar de tota la vath e de tots los atges. Gerit per ua associacion, la soa preparacion que mobiliza hèra la populacion pendent un par de mes : autant los blancs tà har los costumes e los esquirons com mantuas equipas qui apitan los carris. Ad aqueth moment, la transmission de las valors e deu saber-har de carnaval que’s hè tot lo long de la tempsada dab los racontes, las fotografias espiadas e comentadas en familha e dab los amics, las anars e tornars nueitius de bòrda en bòrda on s’i hèn los carris, e plan solide dens la quita cavalcada, o tanben en los escambis informaus en demiei escolar o au parat de projèctes pedagogics.
Aquesta pagina que contien extrèits de la fica d'inventari deu Patrimòni Culturau Immateriau qui descriu aquera practica.
Consultar la fica d'inventari sancèra