Congòs

L'origina deu mot congò, qui balhè lo son titól ad aquera dança, que demora au dia de uei non elucidada.

Ua dança navèra

L'origina deu mot congò, qui balhè lo son titól ad aquera dança, que demora au dia de uei non elucidada. Notem simplament que congò demora lo tèrmi comun a las divèrsas apellacions encontradas : marin-congò, maria-congò, menuguet-congò, e quitament manau-congò.

Lo congò qu’ei ua dança de quate dançaires (mei rarament de ueit, sia dus cobles cap a cap, e lhèu quate), que’s ditz alavetz barrejat ; o en rond, dab en aqueste cas, un nombre indefinit de participants. Mes en los dus dispositius dab viradas qui copan radicaument dab l’antica configuracion en cadena. N’ei pas mei ua dança tad aplegar l’ensemble deus sòcis deu grop a l’entorn d’un medish prètzhèit, mes un exercici qui aubedeish a motivacions autas, qui, causa navèra, non tienen pas sonque deu divertiment.

Musicas tà dança

En la construccion, los supòrts melodics deus congòsne son pas fondamentaument diferents deus aires de rondèus e que son quauque còp de mau diferenciar. La heitura que demora la medisha, dab melodias de duas frasas musicaus compausadas sus multiples de quate mesuras. A maugrat d’aqueras similituds, los congòs qu’an un repertòri melodic qui los ei pròpi, dab quauques aires màgers (Congò de Lucbernet), encontrats en diferents lòcs a còps luenhècs, taus « Au castèth de monsur Montet, o « Pour danser le marin-congò, il faut être quatre (...) matelots ».

"los congòs qu’an un repertòri melodic
qui los ei pròpi."

Çò qui, au passatge, sembla amuishar que los cantaires e pòden aver cantat eths medishs los congòs, qui las melodias de sostien avèvan paraulas, atau com los rondèus e los branlos...

Territòri

Las enquèstas suu congò que permetón de defenir ua zòna de practica qui, vist lo caractèr tardiu de las enquèstas miadas, e demorarà parcellària. Que dèishan totun aparéisher que l’usatge d’aquera dança e pertoquè non solament ua bèra part de la Gasconha non pirenenca (Catarinòta apui sa mair) (a çò qui sabem, qu’estó observat en mantuns endrets de la Grana Lana e de Marsan, dens lo departament de las Lanas d'Armanhac, de Lomanha, de Savés, d'Astarac dens lo departament deu Gèrs, en Agenés, dens l'Òlt e Garona), mes tanben, l’arriba dreta de Garona, ua aira qui va dinc a las marcas de Peirigòrd, en passar per las sèrras d’Agenés e deu Haut Agenés (Òlt e Garona) (Congò).

Au començar

Que cau anar cercar l'origina deu congò deu costat de las contradanças anglesas. Aqueras country dances (danças « deu campèstre » o « deu país », mot de mau arrevirar en occitan, dongas), qui son, a l’origina, danças practicadas a la cort, que son senhaladas en Anglatèrra autanlèu regnar Elisabeth II (sègle XVI^au). Mes n’ei pas qu’a la fin deu sègle XVII^au que hican lo pè suu sòu francés, mercés a A. Lorin « academician deu rei » Loís lo XIV^au. Totun, n’ei pas que de la fin deu sègle XVIII^au enlà qui van conéisher l’escaduda, e aquò non solament en França mes en Euròpa tota. Purmèr servats a l’aristocracia e aus capulats, qu’averàn mei tard la favor deus mitans mei modèstes, on la lor influéncia sus las practicas coregraficas en vigor que serà importanta. Aquera innovacion màger qui ei la « figura » - la mudança deus dançaires que i ei arreguida per trajèctes codificats – que marcarà danças de las numerosas qui existeishen dejà, dinc aquiu ordenadas segon un dispositiu mei simple : las borrèias en Aubrac, los jabadaos en Bretanha, los avant-dus en Peiteu.

"La mudança deus dançaires
que i ei arreguida per trajèctes codificats."

En lo « Sud Oèst de França » per contra, que sembla que l'arribada de las fòrmas gessidas de la contradança n'avosse pas ni cambiat las danças qui preexistivan – los branlos (o rondèus) mei que mei, que demoraràn estacats a la configuracion de la cadena ubèrta – ni hicat un tèrme au lor usatge, com seré podut estar lo cas aulhors. Los congòs que van simplament constituir un element suplementari deus repertòris autoctòns, atau com ac haràn a la medish epòca (fin deu sègle XVIII^au, purmèra partida deu sègle XIX^au), los quadrilhs, eths medishs eretèrs deus mescladís de contradança de mòda a la cort deu rei Loís lo XVIau, puish adoptats peus demieis populars sus la quasi totalitat deu territòri de l'exagòne.

Fòrma e esperit

Au costat grèu e obligat deus branlos on cadun s’inscriu, atau com los sons vesins, en un dispositiu comun gavidat per un sol e medish pas hèit a l’infinit, lo congò que va opausar ua auta sòrta d’exercici, en rompedura, tant en l’esperit com en la fòrma, dab çò qui presidiva dinc alavetz a la dança comunitària.

Com l'evolucion de las mentalitats qui autoriza a sortir de la retienguda exigida per la dança dinc aquiu (qu’èm delà de la tempora revolucionària de 1789), qu’ei d’ara enlà possible de’s dar cap e tot au plaser deu jòc.

"lo jòc que pòt anar dinc
a escarnir lo talajar."

Que sia agergada segon un cerc o segon un quarrat, la coregrafia que i convida. Que preved, mercés a las figuras qui perpausa, encontres e escambis dab d'autes dançaires ; aquestes escambis que s’avisan d’ara enlà de la distincion entre los sèxes. E per chic que lo prètzhèit coregrafic s’i emplègue, lo jòc que pòt anar dinc a escarnir lo talajar, cavalièr e cavalièra que desdenhan alavetz lo lor companh iniciau au profieit de la contra cavalièra e deu contre cavalièr, dab lo quau e’s pòt entamenar un dialògue dançat, deliberament ludic, o erotic (fòrmas de Capsiús e Lucsèir, especiaument).

Tà çò qui ei deus pas, qu’an seguit l’evolucion deus repertòris. Purmèr emprontats a las danças deu hons vielh – uns congòs que demoraràn fidèus dinc au cap au pas locau deu rondèu -, que saberàn mei tard, quan aparesca, au miei deu sègle XIX^au, har profieit deu costat hòrt « aisit » deu pas de la pòlca.

Lo Congò uei lo dia

Fin finala, los congòs que’ns liuran ua fotografia de la dança en Gasconha (e país termièrs), a un moment dat de la soa istòria. D’aqueth temps, on l'Ancian Regime e devó deishar la soa plaça, l'evolucion de la societat tradicionau, e de las mentalitats qui l’arregueishen, que permet d’ara enlà aus dançaires, mercés a la renavida deus repertòris qui acompanhan l’evolucion aquera, de’s dar publicament a danças concebudas purmèr tà estar recreativas.

"Los congòs que’ns liuran ua fotografia
de la dança en Gasconha."

Uei lo dia, en los mitans qui òbran tà promòver las danças gessidas de las tradicions, lo congò que gaudeish d’ua favor creishenta. E aquò plan delà de la soa aira iniciau d’usatge, tant ei d’ara enlà clar que los dançaires e los musicians e van utzar en purmèra on los mia,la passion, la quau, mercés a escambis mei anar mei estructurats, e’s desplega hòrt lèu. Uas fòrmas de congòs sustot (las fòrmas cuelhudas a Lucsèir e Capsiús, per exemple) que son tà vàder « obligatòrias », en los repertòris deus bals dits « tradicionaus » de mantuas regions francesas e deus país vesins (Belgica, Italia, ...).